مطمئنا شما نام آن را زیاد شنیده‌اید و مطالبی راجع به آن مطالعه کرده‌اید.اکنون با معرفی ویتامین‌‌A متوجه خواهید شد که این ویتامین چیست و در بدن چه نقشی دارد. از نظر شما ویتامین‌‌A یک الکل نوع اول پلی‌اتیلنیک است.ویتامین‌‌A از مشتقات کربورهای ترپنی است و این کربورها خود از پلیمریزه شدن هیدروکربور سیر نشده بنام ایزوپرن حاصل می‌شوند.ویتامین‌‌A، ویتامینی محلول در چربی است. کاروتنها یا پرو ویتامین‌‌A پیش‌ساز این ویتامین؛ بتاکاروتن است که در بدن شکسته شده و تولید دو ویتامین‌‌A می‌کند.بتاکاروتن مهم‌ترین کاروتنوئید موجود در رنگدانه‌های گیاهان و به رنگ نارنجی است و در نتیجه میوه‌ها و سبزیجات زرد رنگ حاوی ویتامین‌‌A بیشتری هستند.بتاکاروتن برخلاف ویتامین‌‌A محلول در آب می‌باشد و در بدن ساخته نمی‌شود بنابراین مصرف بیش از اندازه آن ایجاد مسمومیت و مشکل نمی‌کند و می‌تواند توسط زنان حامله، بچه‌ها، بیماران کلیوی و کبدی مصرف ‌شود. ویتامین‌‌A در بدن ویتامین‌‌A در بدن 3 شکل دارد که عبارتند از: 1- ریتنوئیک اسید: که به پیشگیری از بروز بیماری‌های وخیم کمک می‌کند. 2- رتینول: این نوع بیشتر در غذاهای حیوانی یافت می‌شود.پروتئین ویژه‌ای رتینول را که در کبد ذخیره می‌شود، در خون به گردش در می‌آورد.چون این نوع منبع اصلی ذخیره‌ای ویتامین‌‌A می‌باشد نام شیمیایی ویتامین‌‌A رتینول است. 3- رتینال نقش ویتامین‌‌A در بدن در بینایی، حفظ پوست و لایه‌های پوششی، سیستم دفاعی و مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها، رشد، تشکیل استخوان، بهبود زخم‌ها موثر است. بینایی:در حفظ سلامتی قرنیه چشم و مراحل تشخیص نور در شبکیه موثر است؛ به این صورت که نور بعد از ورود به چشم، رنگدانه‌های شبکیه نور را جذب و امواج عصبی تولید و به مغز ارسال می‌کند و تمامی این رنگدانه‌ها حاوی رتینال می‌باشند.بدون ویتامین‌‌A، چشم نمی‌تواند به راحتی با تغییرات نور تطابق پیدا کند.مثلا در بیماری شب‌کوری به علت کمبود این ویتامین در بینایی شب فاصله می‌افتد.فقط 001/0 کل این ویتامین در چشم است. سیستم ایمنی:در تشکیل لنفوسیت‌ها و سلول‌های ایمنی، مبارزه با عفونت‌ها و ایجاد سدهای دفاعی موثر است. رشد: در بافت‌های نرم با افزایش پروتئین‌های موثر در رشد و در بافت‌های استخوانی با جذب مجدد استخوان‌های قدیمی و ساخت استخوان‌های جدید به رشد کمک می‌کند. حفظ پوست و لایه‌های پوششی:بیشترین ویتامین‌‌A در پوست موجود می‌باشد.رتینول منجر به انسجام لایه‌های دهان، معده، روده، ریه، مثانه، رحم، پلک چشم، جدار سینوس می‌گردد.این لایه‌های پوششی با ترشح مخاط حفاظی در برابر عوامل بیماری‌زا ایجاد می‌کند. چگونگی فعالیت آنتی‌اکسیدان فرم بتاکاروتن ویتامین‌‌A یک آنتی‌اکسیدان قوی است. اکسیژن واکنش‌هایی را که منجر به آزادسازی رادیکال‌های آزاد می‌شود را ممکن می‌سازد و رادیکال‌های آزاد باعث تخریب ساختمان‌های سلولی شده و فعالیت سلول را مختل می‌کند و ایجاد بیماری‌های بدخیم و قلبی را تسهیل می‌کند.در حالی که آنتی‌اکسیدان‌ها با روند جلوگیری از واکنش با اکسیژن مانع تجربیات بافتی و سلولی می‌شود. منابع ویتامین‌‌A این ویتامین در منابع مختلفی بافت می‌شود و به ترتیب مقدار این ویتامین عبارتند از: جگر، هویج، اسفناج، کدو، طالبی، برگه زردآلو، شیر، کلم بروکلی، زرده‌ تخم‌مرغ، پنیر چدار، هلو، مارگارین، کره، پرتقال، سیب. نحوه مصرف ویتامین‌‌A چون این ویتامین جزو ویتامین‌های محلول در چربی است و برای جذب بهتر به چربی نیاز دارند بنابراین باید این ویتامین را همراه غذا یا به فاصله کوتاهی از غذا مصرف کنیم. جذب و دفع ویتامین‌‌A در حضور برخی از مواد جذب و یا دفع ویتامین‌‌A افزایش یا کاهش می‌یابد.ویتامین‌‌E و C و هورمون تیروکسین مترشحه از غده تیروئید جذب این ویتامین را افزایش می‌دهند.همانگونه که ذکر شد جهت خروج ویتامین‌‌A از کبد به پروتئین ویژه‌ی نیاز RBP می‌باشد که این پروتئین در حضور روی ساخته می‌شود در نتیجه وجود روی به طور غیرمستقیم موجب افزایش جذب ویتامین‌‌A می‌شود. موارد منع مصرف مصرف مکمل‌های این ویتامین‌ در خانم‌های حامله باعث سقط جنین و نقایص مادرزادی در جنین می‌شود.این مکمل‌ها با داروهایی که برای سیستم ایمنی، سرماخوردگی، چشم، پوست، جوش‌های صورت توصیه شده تداخل دارد. مسمومیت با ویتامین‌‌A مصرف بیش از 10 برابر مقدار RDA موجب مسمومیت می‌شود.به مسمومیت با ویتامین‌ها "هیپرویتامینوز" می‌گویند که در این نوع ویتامین غلظت زیاد آن موجب تخریب دیواره سلولی مخصوص گلبول قرمز و لیزوزوم می‌شود که منجر به کم‌خونی (آنمی) می‌شود. مصرف ویتامین‌‌A در موادغذایی کمتر موجب مسمومیت می‌شود و بیشتر این مسمومیت از طریق داروهای حاوی این ویتامین و مکمل‌های آن ایجاد می‌شود. علائم هیپرویتامینور درد و شکنندگی استخوان، بزرگی دورسر، استفراغ، پوست خشک و شکننده، ناخن شکننده، ریزش مو، التهاب لثه، زخم لب، بی‌اشتهایی، بی‌قراری، خستگی، تجمع مایع شکم(آسیت. ) در شیرخواران این مسمومیت باعث افزایش فشار مایع مغزی- نخاعی و در نتیجه برآمدگی ملاج شیرخوار می‌شود. کمبود ویتامین‌‌A تقریبا 90 درصد ویتامین‌‌A موجود در بدن در کبد ذخیره می‌شود.این ذخیره به‌تدریج افزایش می‌یابد.و در بزرگسالی به حداکثر خود می‌رسد و اگر دریافت برای 6 ماه بسیار کم باشد خطر بروز کمبود افزایش می‌یابد. بنابراین کمبود ویتامین‌‌A زمانی ظاهر می‌شود که دریافت و یا ذخائر کبدی به حدی کاهش یابد که قادر به تامین نیاز بدن نباشد.شایع‌ترین علت کمبود ویتامین‌‌A دریافت ناکافی موادغذائی از این ویتامین، اختلال در جذب، تبدیل و استفاده از ویتامین‌ در بدن باشد.این حالت در شرایطی که موارد ابتلا به عفونت و بیماری زیاد و یا مصرف چربی و پروتئین در رژیم غذائی کم باشد، اتفاق می‌افتد. عوارض کمبود 1- گزروفتالمی: اولین علائم بالینی کمبود این ویتامین، شب‌کوری(اختلال دید هنگام تاریکی) است.با ادامه این کمبود ضایعات چشمی بیشتر شده و به صورت خشکی چشم، ضعف قرینه، بروز زخم در چشم و در نهایت نابینائی ظاهر می‌شوند که به این تظاهرات چشمی به طور کلی "گزروفتالمی"گفته می‌شود.تا زمانی که 2/3 سطح کره چشم را گزروفتالمی فرا گرفته باشد می‌توانید با دادن ویتامین‌‌A، فرد را درمان کنید و اگر در این مرحله درمان نشود مبتلا به اتومالاشیا (زخم قرینه) می‌شود و هنگامی که فرد به این مرحله رسید کور می‌شود. 2- اختلال در رشد استخوان‌ها 3- خشکی بافت‌ها: در صورت کمبود این ویتامین سلول‌های تولید‌کننده ماده سخت کراتین، جایگزین سلول‌های تولید‌کننده ماده نرم موکوس می‌شوند و این امر موجب خشکی بافت می‌شود البته با تجویز ویتامین‌‌A این فرآیند قابل برگشت است. 4- کاهش مقاومت در مقابل عفونت 5- کم‌خونی: مکانیزم عمل این تداخل هنوز روشن نیست.ممکن است کمبود ویتامین‌‌A با جذب، انتقال یا ذخیره آهن تداخل پیدا کند و یا به‌طور مستقیم در خونسازی نقش داشته باشد. -والدین متاسفانه به محض بی‌اشتهایی کودکان خود به آنها انواع مولتی ویتامین می‌دهند و چون آنها معمولا کمبود ویتامین‌‌A ندارند؛ موجب مسمومیت‌شان می‌شود.اگر شما مولتی ویتامین مصرف می‌کنید احتمالا بیش از اندازه ویتامین‌‌A دریافت می‌کنید. از مکمل‌های این ویتامین نباید بیش از 2500 واحد روزانه مصرف کنید. -مصرف بیش از اندازه کاروتنوئیدها با ایجاد بیماری هیپرکاروتنمی منجر به زردی کف دست و پا می‌گردد و تفاوت آن با یرقان عدم زردی صلبیه چشم است که با کاهش مصرف میوه و سبزی درمان می‌شود.