عفونت دستگاه تنفسی فوقانی بر اساس قسمت‌هایی از بدن که بیشتر دچار عفونت می‌شوند، دسته‌بندی می‌گردند، که سرماخوردگی عمدتاً بینی، سینوس‌ها (سینوزیت)، گلو (فارنژیت) و همچنین یک یا هر دو چشم را با التهاب ملتحمه تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم بیماری معمولاً به واکنش دستگاه ایمنی بدن بیشتر مرتبط هستند تا به بافت‌هایی که ویروس از بین می‌برد. تشخیص بیماری سرماخوردگی ازآنفلونزا بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است، در آنفلوانزا علائمی مانند سردرد، درد عضلات و تب شدت بیشتری دارند که البته در سرماخوردگی‌های شدید هم به همان شکل است. با هر بار ابتلا به بیماری، بدن انسان آنتی‌بادی مربوط به ویروس را تولید می‌کند تا در آینده دیگر به آن مبتلا نشود، اما از آنجا که بیش از دویست ویروس مختلف باعث سرماخوردگی می‌شوند، با هر بار ابتلا باید آنتی‌بادی مختص آن ساخته شود و برای همین یک فرد در طول زندگی خود به طور متوسط 50 بار (بزرگسالان دو تا پنج بار در سال و کودکان شش تا ده بار در سال) به سرماخوردگی مبتلا می‌شود.

همچنین به دلیل همان دویست ویروس، ساختن واکسن سرماخوردگی مشکل و غیرممکن است و هیچ دارویی برای این بیماری تاکنون به وجود نیامده است، اگرچه علائم بیماری را با داروهای تب‌بر (مانند استامینوفن) یا ضدآبریزش بینی (مانندآنتی‌هیستامین) می‌توان کاهش داد. در بعضی موارد که احتمال ابتلا به یک بیماری باکتریایی (مانند برونشیت، سینه پهلو، سینوزیت و عفونت گوش میانی) وجود دارد، ازآنتی‌بیوتیک برای درمان آن استفاده می‌شود، اما آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ تاثیری بر روی ویروس سرماخوردگی ندارند. برخی نیز معتقدند که ویتامین ث یا قرص روی یا عسلمی‌تواند باعث بهبودی علائم بیماری شود که به طور کامل به اثبات نرسیده است. به طور کلی پیشگیری از بیماری آسان است، زیرا ویروس عامل بیماری مدت زمان محدودی را زنده می‌مانند و با شست‌وشوی دست‌ها که یکی از راه‌های مهم برای پیشگیری است، می‌تواند آن را از بین برد و برخی شواهد استفاده از ماسک‌های بینی و دهان را نیز موثر می‌دانند.

علائم و نشانه‌ها[ویرایش]

متداول‌ترین علائم سرماخوردگی شامل سرفه، آبریزش بینی، گرفتگی بینی و گلودرداست و علائم دیگر شامل درد عضلات، خستگی، سردرد، و بی‌اشتهایی.^[2] گلودرد تقریباً در 40% افراد و سرفه تقریباً در 50% افراد بروز می‌کند،^[3] سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی معمولاً خشک و پشت سر هم هستند.^[4] نیمی از موارد درد عضلانی رخ می‌دهد.^[5] تب در بزرگسالان غیرمعمول، اما در نوزادان و کودکان رایج است و ممکن است تب خفیفی تا 38?9 درجه مشاهده شود.^[4][5] بعضی از ویروس‌هایی که موجب سرماخوردگی می‌شوند، ممکن است بدون علامت باشند.^[6][7] رنگ خلط سینه یا ترشحات بینی ممکن است بی‌رنگ یا زرد و یا سبز باشد و اینکه آیا عفونت ناشی از باکتری بوده‌است یا ویروس را مشخص نمی‌کند.^[8]

سرماخوردگی معمولاً با خستگی، احساس سرما، عطسه و سردرد آغاز می‌شود و تا دو روز پس از آن ادامه دارد و با علائم دیگر از جمله آبریزش بینی و سرفه دنبال می‌شود.^[2] این علائم 16 ساعت پس از در معرض ویروس قرار گرفتن آغاز می‌شوند^[9] و معمولاً دو تا چهار روز پس از آغاز بیماری به بیشترین حد خود می‌رسند.^[5][10] علائم معمولاً ظرف هفت تا ده روز بعد برطرف می‌شوند، اما بعضی علائم مانند سرفه خشک^[4] ممکن است تا سه هفته باقی بمانند.^[11] در کودکان، سرفه در 35 تا 40 درصد موارد تا بیش از ده روز و در 10% از موارد تا بیش از 25 روز ادامه می‌یابد.^[12]

علائم بیماری توسط دستگاه ایمنی بدن پدیدار می‌شوند و نه توسط ویروس.^[13] مواد ضدعفونی‌کننده‌ای که توسط گلبول‌های سفیدتولید می‌شوند، می‌تواند به سلول‌های بدن آسیب برساند و یا باعث تولید آنزیم و در نتیجه واکنش‌های شیمیانی درون بدن شود و این گونه علائم بیماری پدیدار می‌گردد.^[14] در واقع علائم بیماری از واکنش‌های شیمیایی پیچیده درون رگ‌های خون، غدد و بافت‌های عصبی پدیدار می‌شوند.^[15] گرفتگی بینی به دلیل متورم شدن رگ‌های درون حفره بینی است که میزان تورم رگ‌ها توسط عصب‌هاییکنترل می‌شود که مواد شیمیایی با نام نوراپی‌نفرین (یا نورادرنالین) تولید می‌کنند.^[16] هنگامی که بینی ملتهب می‌شود، اگر راه یکی از حفره‌های بینی سد شود و حفره دیگر خالی باشد، به آن حفره فشار وارد شده و راه برای ورود باکتری یا ویروس به بافت‌های بینی باز خواهد بود. علاوه بر بافت‌های بینی، حفره سینوس نیز می‌تواند از باکتری یا ویروس پر شود و منجر به سینوزیت و عفونت گوش میانی در کودکان شود.^[17] سرفه که از علائم بعدی سرماخوردگی است، به دلیل متورم و عفونی شدن گلو، نای و راه‌های هوایی تحتانی به وجود می‌آید. سرفه‌های خشک نشان‌دهنده التهاب راه هوایی فوقانی و سرفه‌های دارای خلط نشان‌دهنده التهاب راه هوایی تحتانی هستند.^[14]

بی‌اشتهایی یا آنورکسی، از دیدگاه پزشکی، یکی از نشانه‌های بیماری است که کم شدن یا نبود اشتها را می‌رساند. بی‌اشتهایی در بسیاری از بیماری‌های جسمی وروانی دیده می‌شود. بی‌اشتهایی ممکن است به سوءتغذیه و اختلالات ناشی از آن منجر شود. بی‌اشتهایی ساده نباید با بی‌اشتهایی عصبی که یک اختلال روانی است (که در آن فرد اشتهای خود را از دست نمی‌دهد، بلکه با گرسنگی مبارزه می‌کند) اشتباه شود.

بی‌اشتهایی از جمله علایم بسیاری از بیماری‌های جسمی و روانی محسوب می‌شود. موارد زیر مثال‌هایی از این بیماری‌ها هستند:

• سرطان
• ایدز
• آپاندیسیت
• سرماخوردگی
• مسمومیت پرتوتابی
• نارسایی کلیه
• نارسایی قلبی
• بیماری کرون
• التهاب روده
• زوال عقلی
• افسردگی

همچنین، مصرف برخی داروها چون انگیزندهها، آمفتامین و داروهای ضد افسردگی نیز می‌توانند موجب بی‌اشتهایی شوند.

درمان بی‌اشتهایی به عنوان نشانه? یک بیماری با درمان آن بیماری صورت می‌گیرد. به عنوان مثال، بی‌اشتهایی ناشی از افسردگی با بهبود وضع روحی بیمار، و بی‌اشتهایی ناشی از سرطان با شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی بهبود می‌یابد.

سوءتغذیه نوعی بیماری به‌شمار می‌آید که به علت مصرف ناکافی یا بیش از اندازهً یک یا چند ماده? غذایی بروز می‌کند.

در بسیاری از کشورهای در حال توسعه یکی از بزرگ‌ترین مشکلات مربوط به تغذیهقحطی و کمبود مواد غذایی لازم برای سوخت‌وساز بدن است. با این وجود، سوءتغذیه در همه? کشورهای جهان با نمودهای گوناگون چون چاقی، بدخوری و یا کم‌خوری دیده می‌شود.

بر پایه آمار سازمان بهداشت جهانی، سوءتغذیه بزرگ‌ترین عامل مرگ‌ومیر کودکاناست.

علل سوءتغذیه[ویرایش]

از مهم‌ترین دلایل سوءتغذیه در جهان می‌توان کمبود مواد غذایی و کیفیت نامناسب آن‌ها را نام برد. قحطی‌ها، کمبود آب و خشکی، جنگ‌ها و آفات محصولات کشاورزی موجب تشدید این دو مورد می‌شوند. افزایش جمعیت، گسترش بیابان‌ها، فقر و رژیم غذایینادرست به علت نبود اطلاعات و دانش کافی نیز نقش ایفا می‌کنند.

باید توجه داشت که خود سوءتغذیه موجب بروز بیماری‌ها و اختلالاتی در سیستم ایمنی وگوارش بدن می‌شود که جذب برخی از مواد غذایی لازم برای متابولیسم بدن را دچار مشکل می‌کند.

از طرفی دیگر، پرخوری، بدخوری و حتی رژیم‌های سخت لاغری می‌توانند موجب سوءتغذیه شوند.

تأثیرات سوءتغذیه[ویرایش]

درصد جمعیت دچار گرسنگی و قحطی‌زدگی در جهان در سال 2006.

در کشورهای در حال توسعه، سوءتغذیه موجب بیماری‌هایی چون آنمی، کواشیورکور،راشیتیسم، یا کوری (به علت کمبود ویتامین آ) می‌شود. طبق آمار سال 2004 یونیسف، کمبود آهن در نوزادان بین 6 تا 24 ماه 40 تا 60?، و کمبود ید 10 تا 15? بر رشد مغز و هوش تأثیر می‌گذارد. به علاوه، کمبود آهن و ید موجب به دنیا آمدن سالانه? 18 میلیون نوزاد دچارعقب‌ماندگی ذهنی شده، و کمبود ویتامین آ مرگ سالانه? یک میلیون کودک را به همراه دارد.

در دهه 1380 خورشیدی، آمار مرگ‌ومیر به علت گرسنگی به صورت زیر می‌باشد:

• هر ثانیه یک نفر از گرسنگی جان می‌سپارد (36 میلیون نفر در سال).
• هر پنج ثانیه یک کودک از گرسنگی جان می‌سپارد (6 میلیون کودک در سال).^[1]

طبق سازمان بهداشت جهانی، گرسنگی مهم‌ترین تهدید برای بهداشت عمومی جهانی است. بر اساس آمار سازمان ملل، سوءتغذیه عامل مرگ 58? از کل مرگ‌ومیر در سال 2006 بوده است.

به طور کلی، 800 میلیون نفر در جهان دچار قحطی‌زدگی، و 300 میلیون نفر دچار چاقی هستند. مبارزه با سوءتغذیه هم‌اکنون یکی از 8 هدف توسعه هزاره? سازمان مللاست که به نصف شدن تعداد افراد مبتلا به سوءتغذیه تا سال 2015 مربوط می‌شود.

راشیتیسم یا نرمی استخوان یا نرم‌استی یک بیماری مربوط به رشد استخوان‌هااست که در نوزادان و کودکان دیده می‌شود. در این بیماری استخوانهای کودکان به دلایلی نرم باقی می مانند . این بیماری موجب خمیدگی و رشد ناقص استخوان‌ها و افزایش ریسک شکستن آن‌ها می‌شود. علت اصلی بیماری راشیتیسم کمبودویتامین دی است، ولی کمبود کلسیم نیز در آن نقش دارد.

راشیتیسم بیش‌تر در کودکان دچار سوءتغذیه شایع است؛ ولی در بزرگسالان نیز دیده می‌شود.

حتمال ابتلا به راشیتیسم در موارد زیر وجود دارد:

• نوزادان شیرخواری که مادران آن‌ها به اندازه? کافی در معرض نور خورشید قرار نمی‌گیرند.
• نوزادان شیرخواری که به اندازه? کافی در معرض نور خورشید قرار نمی‌گیرند.
• افرادی که به علت ناتوانی در هضم لاکتوز شیر کامل مصرف نمی‌کنند.
• نوزادانی که مادرشان در زمان بارداری دچار کمبود ویتامین دی بوده است.

علت بیماری[ویرایش]

ویتامین دی برای جذب کلسیم در روده ضروری است. در صورت کمبود این ویتامین، کلسیم جذب نمی‌شود و در این صورت استخوان‌ها و دندان‌ها دچار نقص می‌شوند. در صورت وخیم بودن این وضعیت، ماهیچه‌ها نیز دچار ضعف می‌شوند.

غذاهایی که سرشار از ویتامین دی هستند عبارت هستند از کره، تخم مرغ، روغن کبد ماهی، مارگارین، شیر، آب میوه و ماهی‌های چرب چون تون، شاه‌ماهی و ماهی آزاد.

یکی از علل نادر راشیتیسم یک بیماری ارثی است که به الل غالبی که بر روی کروموزوم ایکس قرار دارد مربوط می‌شود و موجب اختلال در بازجذب فسفات و متابولیسم ویتامین دی می‌شود.

علایم[ویرایش]

مچ کودکی که به راشیتیسم مبتلا است.

علایم راشیتیسم عبارت هستند از:

• نرمی یا درد استخوان
• نقص در رشد دندان‌ها و پوسیدگی زودرس
• ضعف ماهیچه‌ها
• افزایش امکان شکستگی استخوان‌ها
• خمیدگی و نقص در شکل‌گیری استخوان‌ها
• نقص در رشد
• کمبود کلسیم در خون
• تتانی ماهیچه‌ها
• نرمی غیرعادی جمجمه در نوزادان

خمیدگی استخوان‌ها از علایم «کلاسیک» راشیتیسم است که در استخوان پاها و قفسه? سینه به وجود می‌آید. این نقص در جمجمه نیز ممکن است به وجود آید؛ در این صورت جمجمه حالت بیضی‌شکل خود را از دست می‌دهد. در صورت وخیم بودن بیماری، خمیدگی در استخوان‌های بلند و ستون مهره‌ها نیز ظاهر می‌شود. این خمیدگی‌ها با درمان در سنین کوکی معالجه می‌شوند.

تشخیص[ویرایش]

تشخیص راشیتیسم از راه‌های زیر ممکن است:

• آزمایش خون
• عکس‌برداری از استخوان‌ها
• گازهای محلول در خون (که می‌توانند کاهش پ‌هاش خون را نشان دهند).
• بافت‌برداری از استخوان‌ها

جلوگیری و درمان[ویرایش]

درمان راشیتیسم عبارت است از استفاده از رژیم غذایی مناسب و سرشار از ویتامین دی و فسفات‌ها. جذب ویتامین دی از طریق خورشید، و مصرف روغن کبد ماهی از راه‌های دیگر درمان و همچنین جلوگیری از ابتلا به راشیتیسم است. استفاده از قرص‌های ویتامین دی3 نیز برای معالجه? راشیتیسم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اسید چرب امگا 3 خانواده‌ای از اسیدهای چرب اشباع نشده هستند که اولین پیوند دوگانه آن‌ها بین سومین وچهارمین کربن در زنجیره کربنی قرار گرفته‌است. اسیدهای امگا 3 برای تنظیم فعالیت بدن انسان موادی ضروری هستند.^[1] ولی در بدن ساخته نمی‌شوند.^[2]

سه نوع عمده اسید چرب امگا 3 شامل نوع (ALA) که در برخی سبزیجات و گردو وجود دارد و دونوع (EPA) و (DHA) که در برخی ماهی‌ها همچون سالمون وجود دارد، می‌شود.^[3] اسیدهای چرب n-3(کربن سوم سیر نشده)، که از نظر تغذیه‌ای بسیار مهمند آلفا-لینولنیک اسید(ALA)، دوکوساهگزانوییک اسید (DHA) و ایکوساپنتانوییک اسید (EPA) می‌باشند که همگی دارای غیراشباعیت چندگانه هستند. بدن انسان توانایی ساختن و سنتز کردن اسیدهای چرب n-3 را از مولکولهای دیگر ندارد، اما می‌تواند زنجیره بلند 20و22 کربنی اسیدهای چرب n-3 سیرنشده مانند EPA و DHA را از زنجیره کوتاه هشت کربنی ALA تشکیل دهد.

سودمندی [ویرایش]

DHA

ALA

• پیشگیری از سرطان
• سلامتی مغز
• پیشگیری از بیماریهای قلبی
• عملکرد ایمنی

چربیها [ویرایش]

چربیها در سلولها و بافتهای بدن وجود دارند و در ساختمان غشای سلول‍ی نقش مهمی‌ایفا می‌نمایند.

از آن جا که یک گرم چربی در بدن معادل 9 کیلوکالری، انرژی تولید می‌کند که این مقدار بیش از دو برابر کربوهیدرات‌ها (قندها) و پروتئین‌هاست، در نتیجه می‌توان از چربی‌ها برای کودکانی که رشد خوبی ندارند در هر وعده غذایی به غذای آنها اضافه نمود.

اسیدهای چرب از اجزای تشکیل دهنده چربی‌ها است که بدن قادر به تولید انواع ضروری آن نیست و باید از طریق ماده غذایی تامین گردد که از آن جمله‌اند: امگا3 و امگا6. اسیدهای چرب امگا3 به دلیل حضور در غشای سلولی در فعالیت‌های فیزیولوژیک بدن نقش حیاتی دارند. این اسیدهای چرب همچنین در تنظیم کلیه عملکردهای زیست شناختی، دستگاه قلبی و عروقی، تولید مثل، ایمنی و عصبی به کار می‌روند.

امگا- 3 [ویرایش]

اسیدهای چرب غیراشباع امگا- 3 (با یک پیوند دوگانه در ات کربن سوم) که برای حفظ سلامت بدن ضروری هستند، در داخل بدن نمی‌توانند ساخته شوند، لذا باید آنها را از طریق غذاها به دست آورد. بهترین منبع تامین اسیدهای چرب امگا- 3، ماهی است که در انواع چرب آن بیشتر است.

دو نوع اسید چرب امگا- 3 وجود دارد که برای حفظ سلامتی انسان ضروری‌اند:

الف) دو کوزاهگزنوئیک اسید یا (DHA).

ب) ایکوزا پنتانوئیک اسید یا (EPA).

بدن می‌تواند سایر اسیدهای چرب امگا- 3 مانند آلفا لینولینک اسید یا (ALA) را به DHA و EPA تبدیل کند، اما این فرایند، کافی نیست. کارشناسان معتقدند برای دستیابی به فواید DHA و EPA باید مقدار خیلی زیادی ALA مصرف نمود.